ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ.

Του Σαββα Καλεντερίδη


Η Τουρκία, εκτός από αυτή καθαυτή τη γραφειοκρατία και τους μηχανισμούς, έχει κληρονομήσει επίσης την παράδοση, τη φιλοσοφία και την αντίληψη της δημόσιας διοίκησης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία με τη σειρά της τα κληρονόμησε όλα αυτά από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Πρακτικά τι σημαίνει αυτό; Ότι το κράτος κατά παράδοση είναι υπεράνω της πολιτικής και οι υπηρεσιακοί παράγοντες υπέρτεροι των πολιτικών. Άρα, το κράτος και οι παράγοντές του είναι αυτοί που παράγουν πολιτική και χαράσσουν το μέλλον της χώρας, ενώ τα κόμματα και οι πολιτικοί, κατά κάποιον τρόπο, περιορίζονται στο ρόλο του διεκπεραιωτή και του κομπάρσου στην διαχείριση των μεγάλων θεμάτων και της εξουσίας γενικότερα. Η κατάσταση αυτή είχε - έχει ως αποτέλεσμα την εκπαίδευση και την κατάρτιση πολύ αξιόλογων γραφειοκρατών και τεχνοκρατών στελεχών στο στρατό, το υπουργείο εξωτερικών και κυρίως στην περίφημη Διεύθυνση Κρατικού Σχεδιασμού (Devlet Planlama Teskilati), στελέχη τα οποία είναι σε θέση να σχεδιάζουν και να παράγουν συνήθως αξιόπιστες και αποτελεσματικές πολιτικές σε κρίσιμα ζητήματα που απασχολούν τη γειτονική χώρα.
Τα πιο χαρισματικά στελέχη, μάλιστα, από το χώρο της κρατικής γραφειοκρατίας, προωθούνται και καταλαμβάνουν σημαντικές θέσεις στα κόμματα και σε κυβερνητικές θέσεις, με αποτέλεσμα να εκπροσωπείται αυθεντικά το κράτος και η αντίληψή του στον καθαυτό χώρο της πολιτικής. Χαρακτηριστικά παραδείγματα ο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, ο Τουργκούτ Οζάλ, ο Ρετζάι Κουτάν, ο Ιλχάν Κεσιτζί κ.ά., που πήραν το βάπτισμα του πυρός σε κρίσιμες υπηρεσίες του κράτους (Υπηρεσία Διαχείρισης Υδατίνων Πόρων, Υπηρεσία Κρατικού Σχεδιασμού κ.λπ.) και στη συνέχεια θήτευσαν στο χώρο της πολιτικής, παίζοντας επί δεκαετίες πρωταγωνιστικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα της Τουρκίας.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 οι υπηρεσίες του τουρκικού κράτους έβαλαν στο μικροσκόπιο την ελληνικό τουρισμό, τότε που μόνη της η Ρόδος είχε περισσότερες ξενοδοχειακές κλίνες από ολόκληρη την Τουρκία και έβαλαν ως στόχο τη δημιουργία κατάλληλου νομικού πλαισίου και την ανάπτυξη των απαραίτητων υποδομών, με στόχο την ανάπτυξη του τουρισμού και τον υποσκελισμό της Ελλάδος στον τομέα αυτό.
Η συγκεκριμένη έκθεση έπεσε στα χέρια των ελληνικών υπηρεσιών και τότε όλοι χαρακτήρισαν ως υπερβολικούς τους στόχους που είχε θέσει η τουρκική γραφειοκρατία. Δέκα χρόνια μετά, η Τουρκία ξεπέρασε σε αριθμό επισκεπτών και σε τουριστικό συνάλλαγμα την Ελλάδα, που απλά έμενε περίπου στάσιμη και παρατηρούσε τη γειτονική χώρα να υποδέχεται 30.900.000 τουρίστες το 2008 και η χώρα μας λιγότερο από τους μισούς.
Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η τουρκική γραφειοκρατία συνέταξε έκθεση για το μέλλον του εξαγωγικού εμπορίου της Τουρκίας και έβαλε ως στόχο, από τα 27 δισεκατομμύρια δολάρια που είχε η αξία των τουρκικών εξαγωγών το 2000, τα τέλη της δεκαετίας να ξεπεράσουν τα 100 δισεκατομμύρια. Το 2008 οι εξαγωγές της Τουρκίας ξεπέρασαν τα 127 δισεκατομμύρια δολάρια, παρά την παγκόσμια κρίση και ήδη στοχεύουν να ξεπεράσουν τα 200 δισεκατομμύρια, έναντι των ελληνικών, που κινήθηκαν στα 17.333,1 εκατ. ευρώ. Η συγκεκριμένη έκθεση των κρατικών υπηρεσιών της Τουρκίας έπεσε έγκαιρα στα χέρια των ελληνικών υπηρεσιών, μεταφράστηκε και έτυχε της «κατάλληλης αξιολόγησης». Ποιο είναι το αποτέλεσμα; Η Ελλάδα απλά παρατηρεί να ανοίγει η ψαλίδα των τουρκικών εξαγωγών, που μεταξύ άλλων, έχουν αυξηθεί ανάλογα και στην ίδια τη χώρα μας.
Αντίστοιχες εκθέσεις έχουν συνταχθεί και για τον κρίσιμο τομέα της ναυπήγησης πλοίων και της εμπορικής ναυτιλίας, με στόχο την ανάπτυξη των τομέων αυτών στην Τουρκία, με πνεύμα ανταγωνισμού απέναντι στους αντίστοιχους ελληνικούς, που θεωρούνται στρατηγικής σημασίας για την Ελλάδα, όπως και ο τουρισμός. Οι εκθέσεις αυτές έπεσαν στα χέρια των ελληνικών αρχών, μεταφράστηκαν και απλά τόσα χρόνια παρατηρούμε την ανάπτυξη του ναυπηγοεπισκευαστικού τομέα στην Τουρκία (και μάλιστα με ελληνική βοήθεια) και ευτυχώς όχι ακόμα αυτού της εμπορικής ναυτιλίας.
Τη φορά αυτή, οι γραφειοκράτες και οι τεχνοκράτες της Άγκυρας έχουν θέσει ως στόχο τον συνολικό εκσυγχρονισμό της χώρας τους και συνέταξαν ένα στρατηγικό σχέδιο που έχει ως στόχο, το 2023, που συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας, η Τουρκία να συμπεριληφθεί στις δέκα μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου και να είναι σε θέση να επηρεάζει δραστικά τις παγκόσμιες πολιτικές.
Με άλλα λόγια, τη στιγμή που η Ελλάδα και ο Ελληνισμός διέρχονται μια σοβαρή εθνική κρίση, που συνίσταται κυρίως στην έλλειψη εθνικού οράματος, την κρίση αξιών και την κρίση στον τομέα της λειτουργίας του κράτους και της οικονομίας, η τουρκική γραφειοκρατία επεξεργάζεται και θέτει σε εφαρμογή ένα μεγαλεπήβολο στρατηγικό σχέδιο που χαράσσει και καθορίζει την πορεία της γειτονικής χώρας για ολόκληρο τον 21ο αιώνα, δίνοντας ένα μεγάλο και φιλόδοξο όραμα στον τουρκικό λαό, και όλα αυτά παρά τα προβλήματα εθνοτικής και θρησκευτικής ομοιογένειας που αντιμετωπίζει. Θα λέγαμε ότι η Τουρκία προσπαθεί να κάνει τη φυγή προς τα εμπρός, όχι μόνο για να πετύχει τους φιλόδοξους στόχους που θέτει, αλλά για να ξεφύγει και να ξεπεράσει τα σοβαρά προβλήματα που την ταλανίζουν.
Αν και είναι θλιβερό να φτάνει κανείς σε τέτοια κατάσταση, που να παίρνει ως παράδειγμα την Τουρκία, ελπίζουμε, όμως, τη φορά αυτή, ο κρατικός μηχανισμός, ο πολιτικός κόσμος, η ακαδημαϊκή κοινότητα και η πολιτική διανόηση θα ξεπεράσει τα προβλήματα συνδικαλιστικής σήψης, κομματικής παθογένειας και εξάρτησης που αντιμετωπίζει και θα αρθεί στο ύψος των περιστάσεων.
Οι καιροί ου μενετοί.